اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان
كليدهاي پرورش اعتماد به نفس در كودكان و نوجوانان
ميراث گرانبهايي كه همه ما به عنوان پدر و مادر براي فرزندانمان به جا ميگذاريم، احساس عزت نفس است. اين خصوصيت هديه اي نيست كه بتوان آن را از طريق وراثت به كودك منتقل كرد، زيرا به طور ذاتي در ژن ها وجود ندارد. عزت نفس براساس تجارب ما و از روزهاي اول زندگي شروع به شكل گيري مي كند و والدين نقش اساسي در اين روند دارند:
1-فرزند خود را دوست بداريد
برخورداري از محبت اساس اعتماد به نفس است ،به غير از نيازهاي زيست شناختي فراواني كه براي بقاي انسان ضروري است ،مهم ترين نياز ما به عنوان انسان اين است كه احساس كنيم انسان ديگري به ما فكر ميكند، در صورت عدم رشد حس محبت كردن و محبت ديدن نمي توانيم به عنوان عضوي از جامعهرشده كرده و تكامل يابيم.كودكاني كه ارتباط عاطفي و محبت آميزبا والدينشان ندارند در طول زندگي آتي خود بيشتر دچار اضطراب و عدم اعتماد به نفس در رفتار و منش خويش مي شوند وبه قابليت‌ها و استعدادها و ادراك خود كمتر اعتماد ميكنند، محبت والدين بايد بي قيد و شرط باشد هيچ شرطي براي ابراز آن تعيين نشده و بي دريغ نثار بچه ها شود.
2- به كودك خود احترام بگذاريد
كودكان جزيي از دارايي هاي والدينشان نيستند بلكه از شخصيت و حق وحقوقي برخوردارنند، بايد به رشد آنها به عنوان يك انسان
ونيز اشخاصي منحصر به فرد توجه كنيم بدين منظور حقوق فرزندان در برآورده ساختن نياز هاي آنها ، خوب گوش دادن و توجه به حرف هايشان ،صحبت كردن در غالب درخواست كردن، دستور دادن، راهنمايي و مشاوره يا پرسش و نظر خواهي و وقت گذاشتن و نشست هاي خانوادگي نمود ميابد.همه اينها غيرمستقيم اين پيام را به كودك ميدهد كه براي تو ارزش قائليم ودو ست داريم وقتمان را با تو بگذرانيم حتي اگر در شرايطي باشيم كه كار و مشغله زيادي داريم كه گاه برخي از آنها اهميت و ارجحيت زيادي دارد. احترام گذاشتن واعتماد كردن به بچه ها معمولا توام و همراه با يكديگرند اگر به اين باور كه بچه ها مي توانند به خوبي از عهده كارها برآيند و مسووليت پذير باشند اعتماد كنيمبه خواسته فطري آنها يعني حس استقلال و بي نيازي از ديگران احترام گذاشته ايم.
احترام به تفاوت هاي فردي :كودكان حتي برغم روش تربيتي يكسان از شخصيت هاي متفاوتي برخوردارند اگر اين تفاوت ها محترم شمرده شوند زمينه بروز استعداد ها و رشد و پرورش آنها و در نهايت رشد عزت نفس فراهم مي آيد.
3- استقلال
آموزش مهارت هاي جديد با توجه به مقطع سني فرزندانمان،امروزه عوامل متعددي در خانواده ها وجود دارد كه فرصت اتكا به نفس را از بچه ها ميگيرد مثلا خانواده ها كوچكتر شده اند و والدين فرصت رسيدگي به بچه ها را دارند و مسووليت انجام كارهاي روزمره فرزندان را به عهده ميگيرند همچنين نيازمند كمك فرزندان به خود نيستند. نبايد هر كاري را به فوريت وبا مداخله خود براي آنها انجام دهيمبلكه بايد شاهد تلاش هاي زياد كودكبراي انجام كار جديد يا عدم موفقيت او باشيم.
امكان كسب تجربيات طبيعي رافراهم آوريم و فرصت مقابله با كمي سختي و ناراحتي را به آنها بدهيم تا بتوانند در آينده با مشكلات بزرگتري كه در زندگي تمام افراد به وجود خواهد آمد رو به رو شوند.
4- شنونده حرف هاي فرزندان خود باشيد
يكي از مهارت هاي ويژه والدين، اين است كه معمولا شنونده خوبي هستند.شنيدن سخنان كودكان بويژه به حس اعتماد به نفس آنها كمك ميكند، گوش كردن مشتاقانه به كودك كمك ميكند راه حل مشكلات روزمره اش را خود پيدا كند. در اين فرآيند بايدبه كودك اجازه بيان احساساتش را بدهيم براي درك احساس او تلاش كنيم بازتاب و بازخورد صحبت هاي او را بيان كنيم ، تا سرحد امكان از قضاوت ، انتقاد ، بحث و نصيحت كردن دوري كنيم.
5- حس تعلق
اين حس اثرات بسيار نيرومند وعمده بر عزت نفس افراد دارد.خانواده، مدرسه ،گروه هاي مذهبي ، ورزشي و فرهنگي همگي عامل بالقوه اي براي رشد بچه ها بوده و احساس هويت، ارزشمندي و هدفدار بودن در آنها ايجاد ميكند ،اگر حس كنند در موفقيت سازمان يا گروهي كه در آن عضو بوده اند شريك شده اند، احساس رضايت خاطر كرده و بوسيله اين حس، آرزوها و نيازهاي آنها به ثمر ميرسد.
6- تشويق
تشويق براي عزت نفس ، مثل غذا براي بدن است. بچه ها را دلگرم ميكند و رشد ميدهد.آنان را در يادگيري ها راهنمايي مي كند و نسبت به توانايي هاي شخصي شان آگاه تر ميسازد .اگر ميخواهيد تشويقتان موثر باشد، بايد دقيق و ويژه باشد،بيان جملاتي كه با من شروع ميشوند،تشويق شما را دقيق و ويژه مي كند.
نویسندگان :
محمد محودی ( کارشناس ارشد روانشناسی بالینی)
دکتر نرجس عرفان منش ( دکترای روانشناسی)
سمیه میری از مرکز مشاوره عرفان
آدرس: شیراز ،معالی آباد ، حدفاصل پزشکان و دوستان ،ساختمان اوتانا 1، واحد 204، مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی عمومی عرفان تلفن:6340725_ 0711
اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان-Self esteem in children and adolescents