تغذیه و دیابت
بيماري ديابت:
ديابت مليتوس يا بيماري قند، بيماري متابوليكي مزمني است كه با سوخت و ساز غيرطبيعي كربوهيدراتها، پروتئينها و چربي‌ها همراه مي‌باشد. در بيماران مبتلا به ديابت، هورمون انسولين كه در ورود قند از خون به سلولها و مصرف آن نقش دارد، به قدر كافي ترشح نمي‌شود و يا پاسخگويي به اين هورمون با اشكالاتي مواجه است. لذا ميزان قند در خون اين افراد بالا مي‌رود كه به اين حالت هيپرگليسمي گفته مي‌شود. بيماري ديابت درمان قطعي ندارد و لذا همواره و در تمام طول عمر بايد آن را كنترل نمود. عدم كنترل قند خون مي‌تواند سبب بروز بيماريهاي مختلفي همچون بيماريهاي كليوي، بيماريهاي قلبي عروقي، فشارخون و بسياري بيماريهاي ديگر گردد.
انواع ديابت:
از مهمترين انواع ديابت مي‌توان به ديابت نوع یک (وابسته به انسولين) و ديابت نوع دو (غيروابسته به انسولين) اشاره نمود. در ديابت نوع یک كه ابتلا به آن در دوران كودكي و نوجواني صورت مي‌گيرد، انسولين اصلا توليد و ترشح نمي‌شود. لذا اين افراد همواره بايد هورمون انسولين را به شكل تزريقي دريافت دارند و در كنار آن رژيم غذايي خود را رعايت نمايند.
در ديابت نوع دو كه بيشترين موارد بيماري ديابت (حدود 90درصد) را تشكيل مي‌دهد، ترشح انسولين كمتر از مقدار طبيعي است و يا پاسخگويي به اين هورمون دچار اختلال مي‌باشد. اين بيماري عمدتا در افراد بالاي 30 سال بروز مي‌نمايد و مبتلايان به آن اكثرا چاق هستند. نخستين و موثرترين شيوه كنترل اين نوع ديابت، رعايت رژيم غذايي است و در كنار آن، انجام ورزشهايي سبك نظير پياده‌روي و درصورت لزوم دارودرماني زير نظر پزشك معالج، توصيه مي‌شود.
رژيم غذايي مبتلايان به ديابت:
قبل از هرچيز بايد به اين نكته اشاره نمود كه بيماران ديابتي به غير از قندهاي ساده (قند و شكر) و غذاهايي كه مستقيما حاوي اينگونه قندها هستند (مانند انواع شيريني‌جات، بستني، مربا، بيسكوئيت، نوشابه و آدامس)، از تمامي انواع غذاها مي‌توانند در مقادير متناسب و كنترل شده استفاده نمايند. لذا رژيم غذايي بيماريان ديابتي به غير از عدم مصرف قند و شكر و غذاهاي حاوي آنها، تفاوت چنداني با رژيم غذايي افراد سالم و غيرديابتي نخواهد داشت. بر اين اساس، رعايت رژيم غذايي در بيماري ديابت به هيچ وجه كاري دشوار و غيرعادي نيست و كليه مبتلايان به سادگي مي‌توانند با حفظ تنوع غذايي از عهده آن برآيند. البته بيماران ديابتي حتما بايد با گروههاي مختلف و جايگزينهاي غذايي آشنا باشند تا بتوانند از رژيمهاي غذايي ارائه شده توسط متخصصين تغذيه استفاده نمايند و در برنامه غذايي خود تنوع ايجاد كنند.
توصيه‌هايي در رابطه با رژيم غذايي متبلايان به ديابت:
- اضافه وزن و چاقي مي‌تواند سبب بروز بيماري ديابت گردد. از سوي ديگر، كاهش وزن نيز كمك شاياني به كنترل قند خون مي‌كند. لذا افرادي كه با اضافه وزن مواجهند حتما بايد نسبت به كاهش وزن خود از طريق كاهش كالري مصرفي و افزايش فعاليت بدني اقدام نمايند.
- مصرف قند و شكر و غذاهاي حاوي آنها (مثل شيريني، بيسكوئيت، مربا، آدامس، نوشابه و غيره) در بيماران ديابتي ممنوع است.
- وعده‌هاي غذايي بايد بطور منظم و در ساعات مقرر مصرف شوند. تغيير ساعت صرف غذا سبب نوسان قند خون مي‌گردد و در بيماران ديابتي مشكلات فراواني را ايجاد مي‌كند.
- توصيه مي‌شود كه مصرف غذاهاي روزانه در سه وعده اصلي (صبحانه، ناهار، شام) و سه ميان وعده (بين صبحانه و ناهار، بين ناهار و شام، و قبل از خواب) تقسيم گردد.
- نانهاي مصرفي بايد از آرد سبوس‌دار و با استفاده ازخميرمايه تهيه شوند (مانند سنگگ).
- مصرف حبوبات (نخود، لوبيا، عدس) در برنامه غذايي توصيه مي‌شود. فيبر موجود در اين غذاها باعث كنترل بهتر قند خون مي‌گردد.
- از مصرف غذاهاي پرچرب و سرخ شده بايد پرهيزشود. بهتر است غذاها بيشتر به شكل آب‌پز، بخارپز يا كبابي مصرف شوند.
- روغن مصرفي بايد حتما از نوع گياهي باشد. براي سرخ كردن سطحي مواد غذايي نيز صرفا از روغن‌هاي گياهي مخصوص سرخ‌كردن استفاده شود.
- از گوشت‌هاي كم چرب و مرغ و ماهي بدون پوست در غذاهاي خود استفاده نماييد.
- مصرف تخم مرغ به حداكثر سه تا چهار عدد در هفته محدود شود.
- فراموش نکنید
- شير و لبينات مصرفي از نوع كم‌چربي باشند.
- ميوه و سبزي را به شكل تازه مصرف كنيد. ويتامين ث موجود در ميوه و سبزي تازه، كمك شاياني به كنترل قندخون مي‌نمايد.
- سالاد و سبزي‌ها را بدون سس و با چاشني‌هايي نظير آب ليموترش يا نارنج تازه و مقدار اندكي روغن زيتون مصرف نماييد.
- در صورت امكان از مركبات در بين ميوه‌هاي مصرفي خود استفاده كنيد.
- مصرف نمك را تا حد امكان كم نماييد (كل نمك مصرفي روزانه، چه به شكل خالص و چه به شكل افزوده به غذاها، بايد حداكثر پنج گرم باشد، يعني حدودا به اندازه يك قاشق مرباخوري). با توجه به وجود نمك و سديم در بسياري از غذاها، توصيه مي‌شود از بكار‌گيري نمكدان و افزودن نمك به غذا در سر سفره اجتناب گردد.
- از غذاهاي آماده و كنسروي كه همگي حاوي مقادير زيادي نمك، شكر يا چربي هستند، استفاده نكنيد.
- ورزشهاي ساده مثل پياده‌روي را به طور منظم انجام دهيد.
- به طور مداوم با مشاور تغذيه خود ارتباط داشته باشيد و مشكلات خود در زمينه برنامه غذايي را با او درميان بگذاريد.
