فشار خون بالا در کودکان ، علل آن و راه های پیشگیری از آن

 فشار خون چیست ؟

در گذشته تصور می شد که بیماری فشارخون خاص بزرگسالان است، اما هنگامی که این بیماری بارها و بارها در کودکان مشاهده شد به تدریج باطل بودن این تصور بر همگان آشکار شد. در امریکا درصد بالایی از کودکان به             فشار خون بالا در کودکان  مبتلا هستند. فشار خون بالا در کودکان  سبب می شود تا قلب و رگ ها بیش از حد کار کنند. میزان  فشار خون بالا در کودکان  و بزرگسالان متفاوت است. میزان فشار خون در بزرگسالان دارای معیار استانداردی است در حالی که فشار خون کودکان  براساس سن، قد و جنسیت آنها اندازه گیری می شود.

کودکانی که نسبت به همسن و سالان خود فشار خون بالاتری داشته باشند، احتمالاً دارای بیماری فشار خون هستند. چنانچه فشار خون موقتی بالا برود معمولاً درمان لازم ندارد. برای تشخیص بیماری فشار خون بالا در کودکان لازم است حداقل سه مرتبه در روز فشار خون شان گرفته شود. انجمن قلب امریکا (AHA) اخیراً توصیه کرده است که کودکان بالای سه سال، سالی یک بار فشار خون شان کنترل شود. فشار خون بالا در بیشتر بزرگسالان بدون دلیل یا ذاتی است که به آن فشار خون اولیه گفته می شود.

در حالی که در کودکان زیر ۱۰ سال (قبل از بلوغ) بیماری فشار خون ناشی از یک دلیل اساسی است که به آن فشار خون ثانویه گفته می شود. در میان نوجوانان تعداد بیمارانی که به فشار خون اولیه مبتلا هستند بیشتر است. در سال های اخیر چاقی و وزن بیش از حد تبدیل به یک معضل مهم سلامتی به ویژه در میان کودکان و نوجوانان شده است که خود منجر به فشار خون بالا می شود.

کودکان چاق مبتلا به فشار خون بالا با خطر بیماری های قلبی در بزرگسالی مواجه هستند. بیماری های کلیوی و اختلالات غدد درون ریز از دیگر عوامل ابتلا به فشار خون بالا هستند. معمولاً پزشکان فقط در شرایطی که

فشار خون بالا در کودکان  مهم است دارو توصیه می کنند. کودک یا نوجوان مبتلا به فشار خون باید توسط متخصص قلب اطفال یا متخصص اطفالی که در زمینه درمان فشار خون (در این گروه سنی یعنی اطفال) تخصص دارد، درمان شود.

با افزایش سن فشارخون نیز به طور طبیعی افزایش می یابد. فشارخون در بزرگسالان معیار مشخصی دارد؛ خط مرز، بالا، پایین و طبیعی. اما در کودکان فشار خون معیار متغیر دارد که عواملی نظیر سن، جنسیت و قد در آن موثرند. کودکانی که از ۹۵ درصد همسالان خود فشار خون بالاتری داشته باشند، مبتلا به بیماری  فشار خون بالا در کودکان  هستند.

بسیاری از کودکان با قرارگرفتن در موقعیت های ناآشنا مانند مطب دکتر یا حتی عمل گرفتن فشارخون دچار استرس می شوند یا بسیاری از روپوش سفید دکتر یا پرستار می ترسند (که اصطلاحاً سندرم روپوش سفید گفته می شود) که این عوامل خود موجب بالارفتن موقتی فشار خون در کودک می شود بنابراین اندازه گیری فشار خون حداقل سه مرتبه در موقعیت های متفاوت (یا حتی در منزل) ضروری است. مطالعات نشان می دهد که کودکان مبتلا به فشار خون بدون دلیل یا اولیه در بزرگسالی با بیماری قلبی مواجه خواهند شد.

همچنین بین  فشار خون بالا در کودکان و بیماری های عروق کرونر مانند آهکی شدن سرخرگ ها یا تنگ شدن دیواره رگ ها، ارتباط مستقیمی وجود دارد. بنابراین تشخیص به موقع این بیماری و درمان آن بسیار مهم و ضروری است. کودکانی که یکی از والدین آنها مبتلا به فشار خون باشد، در معرض خطر بیشتری قرار دارند و چنانچه والدین هر دو مبتلا باشند این احتمال بسیار بیشتر می شود.

همچنین نوزادانی که با کمبود وزن متولد می شوند و در مدت زمان کوتاهی و به سرعت به وزن شان اضافه می شود در معرض ابتلا به فشار خون در بزرگسالی هستند. همان گونه که ذکر شد حدوداً ۹۵ درصد فشار خون در بزرگسالان اولیه و بدون دلیل است و تنها می توان گفت که ژنتیک و سبک زندگی (مانند رژیم غذایی و سیگار) در ایجاد آن نقش دارند.

اما در مورد کودکان زیر ۱۰ سال فشار خون ثانویه است یعنی دلیلی اساسی و مهم دارد که برخی از این دلایل به ترتیب زیر است:

۱) چاقی دوران کودکی؛ حدوداً ۱۶ درصد کودکان دبستانی در امریکا دچار چاقی یا افزایش بیش از حد وزن هستند که یکی از دلایل شایع  فشار خون بالا در کودکان  است. در واقع بسیاری از محققان معتقدند که   فشار خون بالا در کودکان نتیجه مستقیم افزایش وزن بدن آنها است. احتمال ابتلا به فشار خون در کودکان چاق ۹ برابر کودکان دیگر است.

۲) نداشتن فعالیت های فیزیکی، ورزش نکردن و کم تحرکی

۳) خوردن زیاد نمک؛ مصرف زیاد نمک نه تنها در بالابردن فشار خون موثر است بلکه روی عملکرد کلیه ها هم اثر دارد.

۴) دیابت دوران کودکی

۵) بیماری های کلیوی؛ کلیه ها نقش مهمی در تنظیم فشار خون ایفا می کنند پس بیماری های کلیوی یا هر آسیبی به این اندام ها می تواند منجر به بیماری فشار خون شود. مشکلات کلیه منجر به بالا رفتن فشار خون سیستولیک و هم دیاستولیک می شود.

۶) باریک شدگی مجرای آئورت؛ این حالت منجر به فشار خون بالا در قسمت های فوقانی و فشار خون پایین در قسمت های تحتانی بدن می شود.

۷) مسمومیت با سرب

۸) برخی بیماری های مادرزادی دیگر؛ پزشکان برای تشخیص بیماری فشار خون در کودکان، نتایج فشار خون کودک مورد نظر را با گروه همسالان او از نظر سن، قد و جنس مقایسه می کنند.

 بر این اساس گروه ملی تحقیق فشار خون در امریکا تقسیم بندی را جهت تعیین  فشار خون بالا در کودکان  ارائه کرده که به این ترتیب است:

الف) طبیعی: فشار خون سیستولیک و دیاستولیک کمتر از صدک ۹۰

ب) مستعد ابتلا به فشار خون بالا: فشار خون سیستولیک یا دیاستولیک معادل یا بیشتر از صدک ۹۰ و کمتر از صدک ۹۵

ج) مرحله یک: فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بین صدک ۹۵ و صدک ۹۹

د) مرحله دو: فشار خون سیستولیک یا دیاستولیک معادل یا بیشتر از صدک ۹۹

تحقیقات نشان داده است که میانگین  فشار خون بالا در کودکان  و نوجوانان امریکایی (بین سنین ۸ تا ۱۷ سال) نسبت به ده سال گذشته، بالا رفته است. برخی از محققان معتقدند که این امر به دلیل افزایش وزن و چاقی در این کودکان است، در واقع بیش از ده درصد کودکان چاق دارای فشار خون بالا نیز هستند.

خوردن نوشیدنی های با کافئین زیاد مانند سودا، منجر به افزایش فشار خون در نوجوانان می شود. یادگیری تکنیک های کنترل استرس مانند مدیتیشن می تواند برای پایین آوردن فشار خون به نوجوانان کمک کند. کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده اند، کمتر به فشار خون مبتلا می شوند. همچنین میزان نمکی که نوزاد دریافت می کند می تواند بر میزان فشار خون او در دوران کودکی و نوجوانی تاثیر بگذارد. چنانچه مکمل های غذایی نوزادان با چربی های اشباع نشده مانند اسیدهای چرب امگا- ۳ درست شده باشد می تواند از ابتلا به فشار خون بالا در دوران کودکی جلوگیری کند.

رژیم غذایی پرنمک در  فشار خون بالا در کودکان  بسیار موثر است. بسیاری از غذاهای آماده چربی بسیار بالایی دارند که می تواند موجب چاقی و در نتیجه فشار خون بالا شود. تحقیقات حاکی از آن است که قرارگرفتن کودک در معرض سرب (مثلاً سرب موجود در رنگ ها یا بنزین سرب دار یا سرب موجود در هوا و…) خطر ابتلا به فشار خون بالا را در بزرگسالی افزایش می دهد (سرب موجب مشکلات عصبی و رشد نیز در کودکان می شود).

 فشار خون بالا در کودکان موجب آسیب هایی در برخی اندام های داخلی او می شود که مهم ترین آنها عبارتند از افزایش ضخامت بطن چپ قلب، بیماری چشم (Retinopathy)، بیماری کلیه (Nephropathy) و بیماری های مغزی.

با تغییر سبک زندگی کودکان می توان بسیاری از آنها را معالجه کرد. این تغییرات شامل موارد زیر است:

۱) کنترل رژیم غذایی یعنی کم کردن نمک و چربی و افزایش میوه و سبزیجات در رژیم غذایی

۲) ورزش منظم مانند ورزش آیروبیک یا هوازی

۳) کنترل استرس و اضطراب

۴) اجتناب از خوردن کافئین

۵) اجتناب از کشیدن سیگار یا قرار گرفتن در محیطی که در آن سیگار کشیده شود.

۶) کنترل دیابت (چنانچه کودکی دیابت و فشار خون را تواماً داشته باشد دچار مشکلات حادی خواهد شد)

۷) رسیدن به وزن متعادل و حفظ آن.

چنانچه کودک مبتلا به فشار خون دائمی و شدید باشد و تغییر سبک زندگی اثری بر فشار خونش نداشته باشد، احتمالاً داروهای ضد فشار خون توصیه می شود.

ترجمه: فرانک باجلان

 روزنامه اعتماد

2016/08/16